Restauratie vliegtuigloodsen

ERFGOED - Restauratiewerken aan de ronde vliegtuigloodsen

Wat?

In samenwerking met architecten- en ingenieursgroep Arch Teco, het Agentschap voor Onroerend Erfgoed en Recreatief Vliegveld Grimbergen vzw realiseert de gemeente Grimbergen een grondige restauratie van haar twee ronde vliegtuigloodsen. Voor de eerste fase werd daartoe in 2017 een premie aangevraagd. De werken startten in 2021 en werden een jaar later opgeleverd. Concreet ging het om:

• dringende onderhoudswerken van de stalen poorten. De rails, de wielen en de wiellagers worden in dit dossier onder handen genomen, zodat de poorten weer kunnen functioneren;
• de vervanging van de dakranden;
• de restauratie van de centrale daklichten;
• betonherstellingen;
• basis onderhoudswerken aan de kalibreerschijf.

Zowel in 2022 als in 2023 diende gemeente Grimbergen een aanvraag in voor een erfgoedpremie volgens de standaardprocedure. Ditmaal voor fase 2: de restauratie van het buitenschrijnwerk. Die werken omvatten:

• de vervanging van het oude, vergeelde polycarbonaten buitenschrijnwerk door een nieuwe, duurzame en transparante polycarbonaat;
• het schilderwerk van de platen onderaan de poorten.

Het nieuwe buitenschrijnwerk zal verwijzen naar het oorspronkelijke buitenschrijnwerk dat uit glas bestond. Omwille van het gebruiksgemak werd ditmaal niet opnieuw voor glas gekozen, omdat glas de poorten enorm zou verzwaren. En dat heeft een negatieve invloed op de toegankelijkheid.

Eén van de twee loodsen wordt in juni 2024 afgerond. De oplevering van de andere loods is voorzien voor het najaar van 2024.

Hoe?

Werfinstallatie

Om de werken vlot te laten verlopen, wordt een overdekte stelling gebouwd aan de buitenzijde van de loods. Daardoor kan de uitvoering weersonafhankelijk plaatsvinden. De poorten worden telkens doorgeschoven, zodat de werfinstallatie op dezelfde plek kan blijven staan.

Er is een hermetische zone over 4 poorten, afgeschermd met stellingen, zodat de vliegtuigen gestald worden in het overige gedeelte van de loods waar werken in uitvoering zijn. Er wordt slechts aan één loods tegelijk gewerkt. Zo is er steeds voldoende ruimte voor het stallen van de vliegtuigen.

Recreatief vliegveld

Gedurende de werken blijft het recreatief vliegveld open. Meer informatie en contactpunten vind je terug via de website van RVG.

Historiek

In 1939 onteigende het Belgische Ministerie van Defensie grond op het Wezenhageveld voor de aanleg van een vliegveld met ingang aan de Oyenbrugstraat ter hoogte van de Oyenbrugmolen.

In het kader van de staatshervorming werd het vliegveld in 1989 overgedragen aan de Vlaamse overheid en in 1992 gesloten. Eind 1996 werd het vliegveld heropend onder de naam 'Recreatief Vliegveld Grimbergen' (RVG).

In de buurt van de Diegemput werd een kalibreerschijf geïnstalleerd, een installatie om de kompassen van de vliegtuigen te compenseren, waarvan de betonnen schijf met metalen windrichtingsplaatjes naar verluidt nog steeds zichtbaar is.

De belangrijkste realisatie na de Tweede Wereldoorlog zijn de twee ronde betonnen vliegtuighangars naar ontwerp van Alfred Hardy (Quiévrain, 1900-1965) in samenwerking met de Poolse ingenieur Samuel Chaikes (1910-1986) van 1947 en 1948. De betonstructuur werd uitgevoerd door de Brusselse aannemer Blaton-Aubert. De metalen delen, zoals de lantaarn en schuifpoorten, werden geleverd door het Atelier Hardy-Leroy. De kostprijs bedroeg 7.030.000 Belgische franken.

Alfred Hardy, die geen ingenieur-architect maar aannemer was, putte uit zijn concrete werkervaring om tot een geheel nieuw constructief principe te komen waarop hij in 1946 een patent nam. Dit principe wordt door I. Strauven als volgt samengevat: "Een betonnen paddenstoelconstructie, die opgebouwd is uit een koepel en een ver uitkragend, afgeknotte kegelschaal die beiden samenkomen op een ringbalk, die op zijn beurt ondersteund wordt door vier kloeke kolommen."

Aangezien koepel en kegel ontworpen zijn als schaalconstructies, zijn er - althans in theorie - geen buigende momenten in het beton. In het overhellende gedeelte is alle door de wapening opgenomen trekspanning geconcentreerd in de concentrische richting, terwijl de drukspanningen radiaal verlopen en door het beton worden opgenomen. Hierdoor blijft barstvorming in het beton beperkt en is het materiaalgebruik minimaal. Hardy zelf sprak van een "construction équilibrée" die hij de naam "la dalle autoportante" meegaf. Op basis van dit principe ontwierp Hardy een hele reeks projecten in België en Frankrijk, waaronder zijn eigen woning in Dworp. De loodsen in Grimbergen waren zijn eerste project en in typologisch en architecturaal opzicht ook het meest geslaagde. Internationale erkenning kwam er reeds in 1964 toen de loodsen als enige Belgische werk werden opgenomen in de overzichtstentoonstelling 'Twentieth Century Engineering' in het Museum of Modern Art in New York.